خبر یک
چه توافقی امضا شد؟
- در ۸ اوت ۲۰۲۵، در کاخ سفید توافق صلحی میان رهبران ارمنستان (نیکول پاشینیان) و آذربایجان (الهام علی‌اف) با میانجی‌گری دونالد ترامپ امضا گردید. این توافق بر پایان درگیری‌های ۳۵ ساله، برقراری روابط سیاسی و احترام متقابل به تمامیت ارضی تأکید دارد ReutersThe Washington Posteuronews.
- بخشی از توافق شامل ایجاد یک کریدور ترانزیتی استراتژیک موسوم به «مسیر ترامپ برای صلح و شکوفایی بین‌المللی»، که آذربایجان را از مسیر خاک ارمنستان به نخجوان مرتبط می‌سازد. اداره این مسیر تحت قوانین ارمنستان خواهد بود و امریکا ۹۹ سال حق توسعه و مدیریت آن را در اختیار دارد euronewsReutersThe Washington Post.
حمایت برای جایزه صلح نوبل
هر دو رهبر – نیکول پاشینیان و الهام علی‌اف – پس از امضای توافق با قدردانی از نقش ترامپ، اظهار کردند که او شایسته دریافت جایزه صلح نوبل است. آن‌ها قصد دارند درخواست مشترکی به کمیته نوبل ارسال کنند ایران اینترنشنال | Iran InternationalThe Times of IndiaeuronewsNew York PostThe Washington Post.
جزئیات کلیدی توافق صلح ارمنستان و آذربایجان – اوت ۲۰۲۵
- پایان رسمی مخاصمات
- دو طرف متعهد شده‌اند که هرگونه عملیات نظامی یا تحریکات مرزی را متوقف کنند.
- این توافق جایگزین آتش‌بس‌های موقت سال‌های گذشته شده و برای «صلح دائمی» تنظیم شده است.
- به رسمیت شناختن مرزها و تمامیت ارضی
- ارمنستان رسماً حاکمیت آذربایجان بر قره‌باغ را پذیرفته.
- آذربایجان هم مرزهای بین‌المللی ارمنستان را تضمین کرده و از هرگونه ادعای ارضی دست کشیده است.
- کریدور «مسیر ترامپ»
- یک مسیر زمینی ترانزیتی از خاک ارمنستان برای اتصال آذربایجان به نخجوان.
- کنترل امنیتی و قانونی با ارمنستان است، اما توسعه و مدیریت زیرساخت‌ها به مدت ۹۹ سال به آمریکا واگذار می‌شود.
- هدف رسمی: افزایش تجارت و ثبات منطقه‌ای.
- حضور و نقش آمریکا
- آمریکا به عنوان ضامن توافق و شریک اقتصادی جدید وارد قفقاز می‌شود.
- این حرکت نفوذ روسیه را در منطقه تضعیف و جایگاه واشنگتن را تقویت می‌کند.
- واکنش‌ها و پیامدها
- روسیه نسبت به کنار گذاشته شدن از مذاکرات اصلی ناراضی است.
- اتحادیه اروپا و سازمان ملل از توافق استقبال کرده‌اند، اما برخی ناظران آن را «دیپلماسی معامله‌محور» می‌نامند.
موضوع جایزه نوبل
- پاشینیان و علی‌اف هر دو گفته‌اند ترامپ به دلیل میانجی‌گری مؤثر و پایان دادن به جنگ، باید نامزد جایزه نوبل صلح شود.
- چند کشور دیگر (مثل اسرائیل و پاکستان) نیز حمایت خود را از این پیشنهاد اعلام کرده‌اند.
خلاصهٔ کوتاه
توافق اوت ۲۰۲۵ بین ایروان و باکو که در کاخ سفید با میانجی‌گری ترامپ امضا شد، پایان رسمی مناقشه را اعلام و شامل باز کردن یک کریدور ترانزیتی (زنگزور/«مسیر ترامپ») شد که آذربایجان را به نخجوان وصل می‌کند و به آمریکا حقوق طولانی‌مدت توسعه/مدیریت زیرساخت‌ها می‌دهد. این توافق نفوذ روسیه را در قفقاز ضعیف‌تر و حضور ایالات‌متحده را تقویت می‌کند. ReutersThe Washington Post
۱) پیامدها برای روسیه
- کاهش نفوذ و چالش به نقش سنتی‌اش: تا کنون روسیه مهم‌ترین بازیگر امنیتی در قفقاز بود (نظامی، صلح‌بان، میانجی). قرار گرفتن مدیریت کریدور و نقش تضمین‌کنندهٔ آمریکا، عملاً جایگاه روسیه را تضعیف می‌کند و احتمالاً واکنش سیاسی و دیپلماتیک (تشدید رقابت منطقه‌ای) را بالا می‌برد. The Washington PostRadioFreeEurope/RadioLiberty
- محدودیت عملی: روسیه همچنان مانع سخت‌افزاری نیست (نیروی جدید قابل‌مقایسه با دهه‌ها قبل ندارد) اما از منظر سیاسی تلاش خواهد کرد اهرم‌هایی (مثلاً روابط نظامی با ارمنستان یا کانال‌های انرژی) را حفظ کند. The Moscow Times
۲) پیامدها برای ایران
- حساسیت مرزی و امنیتی: کریدور پیشنهادی از جنوب ارمنستان (استان سیونیک) می‌گذرد و بسیار به مرز ایران نزدیک است؛ تهران این را «خط قرمز» خوانده و از هر گونه حضور نظامی یا نفوذ طولانی‌مدت بازیگر خارجی در آن نزدیکی نگران است. انتظار می‌رود تهران از مسیرهای دیپلماتیک و حتی اعمال فشار نظامی/نمایشی برای جلوگیری از تغییرات دائمی استفاده کند. RadioFreeEurope/RadioLibertyایران اینترنشنال | Iran International
۳) پیامدها برای ترکیه و آذربایجان
- پیروز آشکار ژئوپلیتیکی: آذربایجان و ترکیه به هدف تاریخیِ اتصال زمینی ترک‌زبان‌ها/ترانزیت به هم نزدیک‌تر می‌شوند. ترکیه نفوذ اقتصادی و سیاسی‌اش را در منطقه تقویت می‌کند و نقشِ پیمانکار/حامی پروژه‌ها افزایش می‌یابد. این امر زنجیره‌ی اتحاد باکو-آنکارا را مستحکم‌تر می‌کند. TIME
۴) پیامدها برای آمریکا و اروپا
- برد سیاسی-نمادین بزرگ برای واشنگتن: آمریکا با مدیریتِ کریدور و تضمین توافق، حضور مستقیم در قفقاز را بدست می‌آورد؛ هم ابزار نفوذی در برابر روسیه و هم کرسی نفوذ اقتصادی (مسیر ترانزیتی بین اروپا و آسیای میانه). ReutersTIME
- اروپا: ممکن است به‌خاطر کاهش هزینه‌های انرژی و دسترسی ترانزیتی به آسیای مرکزی استقبال کند؛ اما اروپا نیز نگران پیامدهای امنیتی و ثبات در همسایگی روسیه و ایران خواهد بود. The Washington Post
۵) پیامد داخلی برای ارمنستان و آذربایجان
- ارمنستان: میان‌مدت — فرصت اقتصادی (زیرساخت، سرمایه‌گذاری غربی) ولی ریسکِ سیاسی (حساسیت از دست‌دادن کنترل منطقه‌ای، واکنش داخلی و دیاسپورا). توازن بین منفعت اقتصادی و حفظ حاکمیت محلی چالش‌ساز خواهد بود. Responsible Statecraft
- آذربایجان: تثبیت دستاوردهای میدانی ۲۰۲۰/۲۰۲۳ و دسترسی به ناحیهٔ نخجوان؛ اما باید تضمین‌های بین‌المللی برای عبور امن و پایدار را نگه دارد. Reuters
۶) پیامد برای جمعیت آرمِنیِ مقیم قره‌باغ (ناگورنو-قره‌باغ)
- ریسک‌های حقوقی و انسانی: بسیاری از ناظران هشدار داده‌اند که توافق می‌تواند به‌نوعی مشروعیت‌بخشی به شکست سیاسی و جابجایی‌های جمعیتی سابق منجر شود و نیازمند مکانیزم‌های قوی حفاظت از حقوق اقلیت‌هاست. اگر سازوکارهای حفاظتی ضعیف باشند، تنش‌های محلی ادامه می‌یابد. The Washington Post
۷) ابعاد اقتصادی — تجارت و انرژی
- شبکهٔ ترانزیتی جدید: کریدور می‌تواند مسیر کوتاه‌تری بین اروپا، ترکیه، قفقاز و آسیای میانه فراهم کند؛ برای چین (کمربند و جاده) و اروپا جذاب است و رقابت تأمین انرژی/ترانزیت را تغییر می‌دهد. اما تحقق اقتصادی آن بستگی به امنیت، سرمایه‌گذاری و رقابت با مسیرهای موجود (از جمله مسیرهای عبوری از ایران و روسیه) دارد. TIME
سناریوهای محتمل (۳ تا ۱۸ ماه آینده)
- سناریوی پایدار با نفوذ غربی: توافق با نظارت و سرمایه‌گذاری غربی اجرایی می‌شود، کریدور باز و تجارت افزایش می‌یابد؛ روسیه سازگار می‌شود ولی نفوذش کاهش می‌یابد. (خطر: واکنش ایران و گروه‌های داخلی ناراضی) ReutersTIME
- سناریوی رقابت منطقه‌ای و برهم‌کنش با تهران/مسکو: ایران، و در مقیاسی کمتر روسیه، فشار دیپلماتیک و نظامی محدود آورده و عملیات امنیتی یا مانورهای نظامی در مرزها افزایش یابد؛ ثبات شکننده خواهد بود. RadioFreeEurope/RadioLiberty
- سناریوی محلیِ ناکافی بودن تضمین‌ها: اگر ضمانت‌های امنیتی برای اقلیت‌ها و مرزها قوی نباشد، تنش‌های محلی و اعتراضات دیاسپورا/جامعه جهانی اعتبار توافق را تضعیف می‌کند. The Washington Post
