خبر یک ـ از منابع معتبر و مستندات
گردآوری شده توسط داود
موضوع نابرابری حقوقی و انسانی زنان با مردان در ایران، یکی از مسائل مهم و پیچیده است که ریشه‌های تاریخی، فرهنگی، اجتماعی و قانونی دارد. در ادامه به چند جنبه کلیدی این نابرابری‌ها اشاره می‌کنم:
1. نابرابری حقوقی
- قوانین خانواده: در قوانین ایران، حقوق زن و مرد در برخی حوزه‌ها متفاوت است؛ مثلاً در طلاق، حضانت فرزندان، مهریه و ارث. مثلاً مرد به راحتی می‌تواند درخواست طلاق بدهد ولی زن برای این کار شرایط سخت‌تری دارد.
- ارث: در قانون ایران، سهم ارث زن معمولاً نصف سهم مرد است.
- شهادت در دادگاه: در بسیاری از موارد، شهادت دو زن معادل یک مرد محسوب می‌شود.
- حجاب اجباری: زنان ملزم به رعایت حجاب اسلامی هستند و عدم رعایت آن می‌تواند منجر به مجازات شود.
2. نابرابری اجتماعی و فرهنگی
- محدودیت در اشتغال: برخی از مشاغل برای زنان محدود یا ممنوع است و زنان در بازار کار با تبعیض روبرو هستند.
- دسترسی به آموزش: اگرچه امروز زنان ایرانی در حوزه تحصیلات دانشگاهی حضور قابل توجهی دارند، اما هنوز در برخی رشته‌ها یا سطوح مدیریت با محدودیت مواجه‌اند.
- محدودیت‌های رفت‌وآمد و حقوق اجتماعی: زنان برای سفر یا انجام برخی امور اداری به اجازه مرد خانواده نیاز دارند.
٣. تبعیض و خشونت جنسیتی
- خشونت خانگی و اجتماعی علیه زنان گاهی توسط قوانین به طور کامل حمایت نمی‌شود یا رسیدگی به آنها با موانعی روبروست.
- قوانین مربوط به خشونت‌های جنسی و آزار و اذیت زنان، هنوز در مراحل تکامل و اصلاح قرار دارند و بسیاری از زنان به علت ترس یا فشارهای اجتماعی از شکایت خودداری می‌کنند.
1. حقوق زنان در قرآن و اسلام
- برابری روحی و انسانی: قرآن به صراحت می‌گوید که زن و مرد از نظر انسانیت و کرامت برابرند:
«وَمِنْ آيَاتِهِ أَنْ خَلَقَ لَكُم مِنْ أَنفُسِكُمْ أَزْوَاجًا لِتَسْكُنُوا إِلَيْهَا وَجَعَلَ بَيْنَكُم مَّوَدَّةً وَرَحْمَةً» (روم، آیه ۲۱)
همچنین در قرآن آمده که زنان و مردان در انجام عمل صالح و کسب پاداش الهی با هم برابرند (سوره نساء، آیه ۱۲۵). - تفاوت در نقش‌ها و وظایف: اسلام به تفاوت‌های فطری و طبیعی زن و مرد اشاره دارد و نقش‌های متفاوتی برای هر کدام تعریف می‌کند. این تفاوت‌ها به معنی نابرابری ذاتی نیست، بلکه به نوع مسئولیت‌ها و وظایف مربوط می‌شود.
2. حقوق قانونی زن و مرد در اسلام
- ارث: قرآن صراحت دارد که سهم ارث زن نصف سهم مرد است (سوره نساء، آیه ۱۱). دلیل این امر در تفاسیر مختلف به این صورت بیان شده که مرد وظایف مالی بیشتری برعهده دارد و زن معمولاً نیازمند حمایت مالی است.
- شهادت: در برخی مسائل مالی، شهادت دو زن معادل شهادت یک مرد گرفته شده است (سوره بقره، آیه ۲۸۲). این موضوع نیز در فقه به دلایل مختلفی همچون تخصص یا تجربه توضیح داده شده است.
- ولیّ و قیمومت: در ازدواج، ولی مرد برای دختر یا زن وجود دارد، که این هم بر اساس نقش‌های تعریف شده است.
3. حجاب و پوشش
- اسلام به حفظ حیا و عفاف زنان اهمیت می‌دهد و حجاب به عنوان یک حکم شرعی برای حفظ حرمت و کرامت زن آمده است (سوره نور، آیه ۳۱؛ سوره احزاب، آیه ۵۹).
4. عدالت و حقوق زنان در جامعه اسلامی
- اسلام تأکید دارد که زن باید حقوقش محترم شمرده شود و از هرگونه ظلم و ستم جلوگیری شود.
- پیامبر اسلام (ص) و امامان به کرات بر احترام و محبت به زنان تأکید کرده‌اند.
5. برخی اختلافات در تفسیر و اجرا
- بسیاری از موارد نابرابری حقوقی که در قوانین ایران یا برخی کشورهای اسلامی وجود دارد، نه صرفاً از قرآن بلکه از فقه و سنت‌های تاریخی و فرهنگی برداشت شده است.
- برخی فقها و مفسران معاصر بر این باورند که در شرایط امروز باید با توجه به عدالت، نیازهای جامعه و تغییرات اجتماعی، تفسیرهای نوینی از متون اسلامی ارائه شود تا حقوق زنان بهتر تضمین شود.
جمع‌بندی
از دیدگاه اسلامی، زن و مرد از نظر ارزش انسانی برابرند اما در برخی نقش‌ها و مسئولیت‌ها تفاوت‌هایی وجود دارد که نباید به معنای تبعیض و ظلم باشد. برخی از قوانین نابرابر مربوط به زمان و فرهنگ خاصی است که در آن شکل گرفته و امروزه قابل بازنگری و اصلاح است.
1. دیدگاه‌های نوین درباره ارث
- برخی فقه‌پژوهان معاصر معتقدند سهم نصف زن نسبت به مرد، یک حکم زمان خاص (شرایط اقتصادی و اجتماعی صدر اسلام) بوده و امروز که زن نیز نقش اقتصادی مستقلی دارد، باید بازنگری شود.
- از نظر عدالت اجتماعی، برخی علما تأکید دارند که ارث باید بر اساس نیاز و نقش افراد در خانواده تعیین شود، نه صرفاً جنسیت.
2. شهادت زنان
- در زمان نزول آیه شهادت، ممکن است زنان کمتر در امور مالی تخصص داشته‌اند، اما در شرایط امروز، بسیاری از زنان دانش مالی و تخصص‌های دیگر را دارند.
- برخی فقیهان نوگرا معتقدند که شهادت باید بر اساس تخصص و توانایی باشد، نه جنسیت.
3. حقوق سیاسی و اجتماعی زنان
- برخی از اندیشمندان اسلامی تأکید دارند که ممنوعیت زنان از پست‌های سیاسی یا ریاست‌جمهوری، بر پایه دلایل فرهنگی یا سیاسی است نه لزوماً شرعی، و این محدودیت باید با توجه به عدالت و توانایی‌های فردی اصلاح شود.
- همچنین مشارکت زنان در مدیریت جامعه و تصمیم‌گیری، همخوان با روح عدالت و شایسته‌سالاری در اسلام است.
4. حجاب به عنوان حق انتخاب
- برخی مفسران معاصر حجاب را نه فقط به عنوان یک الزام، بلکه به عنوان حق زن برای حفظ کرامت و حریم شخصی خود می‌بینند.
- در این دیدگاه، آزادی انتخاب و احترام به خواست زن، اهمیت دارد و اجبار به حجاب ممکن است با روح اسلام ناسازگار باشد.
5. عدالت و بازنگری قوانین فقهی
- بسیاری از علما و فقیهان معاصر معتقدند اسلام دین عدالت است و هر قانونی که به نفع عدالت و کرامت انسان‌ها نباشد، نیازمند بازنگری است.
- آنها به جای تفسیر متون به شکل خشک و سنتی، بر تفسیر متناسب با شرایط روز و اصول کلی اسلام مثل «عدالت»، «مصلحت» و «رحمت» تأکید می‌کنند.
منابع و افراد مطرح در این حوزه
- فقیهانی مانند آیت‌الله خمینی (در برخی موارد معتقد به بازنگری است)
- مطهری که به کرامت زن توجه ویژه داشت
- اندیشمندان معاصر مثل زهرا کاظمی، فاطمه رمضان، و دیگر فمینیست‌های مسلمان که سعی در تفسیر نوین متون اسلامی دارند.
1. بازنگری در مسئله ارث و سهم زنان
- طبق قرآن (سوره نساء، آیه 11)، سهم زن نصف سهم مرد است.
- اما بسیاری از فقه‌پژوهان معاصر معتقدند این حکم مربوط به شرایط خاص صدر اسلام بوده؛ چون مرد مسئول تأمین مالی خانواده است.
- امروز که زن هم نقش اقتصادی مستقلی دارد، برخی پیشنهاد می‌کنند سهم ارث بر اساس عدالت و شرایط هر خانواده تنظیم شود، نه صرفاً جنسیت.
2. شهادت زنان در دادگاه
- در آیه 282 سوره بقره، شهادت دو زن معادل یک مرد ذکر شده است.
- دلیل اصلی تاریخی آن زمان، تخصص و تجربه کمتر زنان در امور مالی بود.
- در شرایط امروزی، بسیاری معتقدند شهادت باید بر اساس تخصص و عدالت باشد، نه جنسیت؛ یعنی زنان در مواردی که تخصص دارند، شهادتشان به همان اندازه معتبر است.
3. حقوق سیاسی و اجتماعی زنان در اسلام
- محدودیت‌هایی مثل ممنوعیت زنان از ریاست جمهوری، بیشتر ناشی از تفاسیر و قوانین تاریخی است تا نص صریح قرآن.
- قرآن تأکید بر شایسته‌سالاری دارد و هیچ آیه‌ای به صراحت زنان را از پست‌های مدیریتی محروم نمی‌کند.
- اندیشمندان معاصر از مشارکت فعال زنان در سیاست و مدیریت دفاع می‌کنند و آن را مطابق با روح عدالت اسلامی می‌دانند.
4. حجاب؛ حق انتخاب یا الزام شرعی؟
- حجاب در قرآن به عنوان حفظ حیا و عفاف مطرح شده.
- برخی مفسران معاصر آن را حق زن برای حفظ کرامت می‌دانند، نه فقط یک الزام قانونی.
- از این منظر، اجبار در پوشش ممکن است با اصول آزادی و اختیار در اسلام تناقض داشته باشد.
5. کلیات عدالت و بازنگری قوانین فقهی در اسلام
- اسلام دین عدالت است و هر قانونی که به عدالت و کرامت انسانی آسیب برساند، قابل بازنگری است.
- فقها و متفکران معاصر تأکید دارند که قوانین فقهی باید متناسب با شرایط زمان و مکان تفسیر و اجرا شود.
- اصولی مثل «مصلحت» و «رحمت» در اسلام اجازه می‌دهد که در حقوق زنان تجدیدنظر صورت بگیرد.
1. ارث و سهم زنان در اسلام و تفسیرهای نوین
- متن قرآن:
«يُوصِيكُمُ اللَّهُ فِي أَوْلادِكُمْ ۖ لِلذَّكَرِ مِثْلُ حَظِّ الْأُنثَيَيْنِ» (سوره نساء، آیه 11)
یعنی سهم مرد دو برابر سهم زن است. - دلیل سنتی:
در زمان نزول این حکم، مرد مسئول هزینه‌های خانواده بود و زن بیشتر نقش نگهداری خانه داشت. - دیدگاه نوین:
امروزه زن هم شاغل است و هزینه‌های زندگی را تأمین می‌کند. بعضی فقها و اندیشمندان معتقدند باید سهم ارث به صورت مساوی یا بر اساس شرایط خانواده بازنگری شود. - نمونه‌ها:
برخی کشورهای اسلامی در قوانین مدنی خود، اصلاحاتی داشته‌اند و سهم ارث زنان را افزایش داده‌اند، با استدلال عدالت و شرایط جدید.
2. شهادت زنان و جایگاه آن در حقوق اسلامی
- متن قرآن:
«وَاسْتَشْهِدُوا شَهِيدَيْنِ مِن رِجَالِكُمْ» (سوره بقره، آیه 282) و در ادامه «فَإِن لَّمْ يَكُونَا رَجُلَيْنِ فَرَجُلٌ وَامْرَأَتَانِ» - دلیل تاریخی:
چون زنان کمتر در امور مالی تخصص داشتند، شهادت دو زن برابر با یک مرد تعیین شد. - دیدگاه معاصر:
بسیاری معتقدند که در زمینه‌های مختلف (مثلاً پزشکی، حقوقی، علمی) که زن تخصص دارد، شهادتش باید به همان اندازه مرد معتبر باشد. - تلاش‌ها:
برخی فقیهان و حقوق‌دانان خواستار اصلاح این موضوع و حذف تبعیض جنسیتی در شهادت هستند.
3. حقوق سیاسی و اجتماعی زنان و دیدگاه معاصر اسلام
- محدودیت‌های تاریخی:
در ایران و برخی کشورهای دیگر، زنان از پست‌هایی مثل ریاست جمهوری منع شده‌اند، اما در قرآن چنین ممنوعیتی نیست. - آیه کلیدی:
«لِلرِّجَالِ نَصِيبٌ مِّمَّا اكْتَسَبُوا وَلِلنِّسَاءِ نَصِيبٌ مِّمَّا اكْتَسَبْنَ» (نساء: 32) که نشان‌دهنده شایسته‌سالاری است. - دیدگاه نوین:
اندیشمندان اسلامی تأکید دارند زنان توانایی رهبری و مدیریت دارند و باید مشارکت سیاسی کامل داشته باشند. - نمونه‌ها:
زنان مسلمان در کشورهای مختلف به مقام‌های بالای حکومتی، پارلمان، و سازمان‌های بین‌المللی رسیده‌اند.
4. حجاب و آزادی انتخاب در اسلام
- آیات قرآن:
«وَقُل لِّلْمُؤْمِنَاتِ يَغْضُضْنَ مِنْ أَبْصَارِهِنَّ…» (نور: 31) و «يَا أَيُّهَا النَّبِيُّ قُل لِّأَزْوَاجِكَ وَبَنَاتِكَ…» (احزاب: 59) - هدف حجاب:
حفظ حیا، کرامت و جلوگیری از نگاه‌های نامحرم. - دیدگاه معاصر:
برخی مفسران و متفکران معتقدند حجاب باید حق انتخاب زن باشد و اجبار به حجاب مغایر با روح آزادی و کرامت انسان است. - بحث‌های جاری:
در برخی جوامع، اجبار یا ممنوعیت حجاب با اعتراضات و بحث‌های گسترده مواجه است.
انشار مطلب با ذکر منبع خبر آزاد است
