بر اساس گزارش پنجم کیفیت اینترنت، ایران با میانگین سه شاخص کلیدی سرعت، اختلال و محدودیت، رتبه ۹۷ را در میان ۱۰۰ کشور نخست از نظر تولید ناخالص داخلی کسب کرده است.
رتبه‌هایی که ایران در این سه شاخص به‌دست آورده، به ترتیب ۸۴ برای کندی، ۹۲ برای اختلال و ۹۹ برای محدودیت بوده است.
در کنار این شاخص‌ها، شاخص Round Trip Time نیز وضعیت نگران‌کننده‌ای را نشان می‌دهد: ایران با میانگین ۲۹۵ میلی‌ثانیه، هم‌ردیف کشورهای جنگ‌زده‌ای مانند سودان و اتیوپی قرار دارد.
این شاخص اصطلاحا به مدت زمانی اطلاق می‌شود که طول می‌کشد تا یک بسته داده از یک دستگاه به مقصد ارسال شود و سپس پاسخ آن به دستگاه مبدأ برگردد. این بررسی با داده‌هایی از Google CRUX، Cloudflare Radar و پروژه OONI انجام شده و نشان می‌دهد که اگرچه عوامل خارجی مانند تحریم‌ها سهمی در این وضعیت دارند، اما نقش سیاست‌های داخلی، به‌ویژه فیلترینگ گسترده و ایجاد اختلال‌های تعمدی پررنگ‌تر است.
۹۳ درصد جوانان ایرانی از فیلترشکن استفاده می‌کنند در نظرسنجی مشترک انجمن تجارت الکترونیک و مرکز افکارسنجی ایسپا که پیش از حمله اسرائیل به ایران در خرداد ۱۴۰۴ انجام شد، نتایجی به‌دست آمده که از وخامت وضعیت اینترنت حکایت دارد.
بر این اساس، ۹۳/۸ درصد از جوانان زیر ۳۰ سال ایرانی از فیلترشکن استفاده می‌کنند. این عدد برای کل کاربران اینترنت به ۸۶ درصد می‌رسد. همچنین مشخص شده که بیش از ۶۰ درصد افرادی که از شبکه‌های اجتماعی برای کسب درآمد استفاده می‌کرده‌اند، اینستاگرام را به‌عنوان بستر اصلی درآمدزایی خود معرفی کرده‌اند. در همین راستا، بیش از ۱۰۰ استارت‌آپ کشور در بیانیه‌ای رسمی خواستار “رفع فیلتر شبکه‌های اجتماعی”، “افزایش پهنای باند بین‌الملل” و “رفع محدودیت پروتکل‌های نوین مانند HTTP/3 و IPv6” شده‌اند. آن‌ها تأکید کرده‌اند که فیلترینگ نه‌تنها موجب مهاجرت کاربران به فیلترشکن‌های خطرناک شده، بلکه باعث آسیب به “امنیت ملی، رشد اقتصاد دیجیتال و کاهش اعتماد عمومی” شده است.
چرا ایران در انتهای این فهرست است؟
تجزیه‌وتحلیل بر اساس سه شاخص عمده است:
- سرعت پایین اینترنت – میانگین دانلود و آپلود بسیار کند در قیاس با بازه‌های جهانی Iran News UpdateIran Focus
- بی‌ثباتی و قطعی‌های مکرر – اختلالات عمدی و زیرساختی باعث بالا بودن نمره Instability شده است Iran News UpdateIran Focus
- فیلترینگ شدید و محدودیت در دسترسی – نمره ۹۹ از ۱۰۰ در محدودیت‌ها، نشان‌دهنده سخت‌گیری گسترده است Iran News UpdateIran Focusen.wikipedia.org
تنها کشورهای مانند کوبا، ترکمنستان و سودان در وضعیت بدتری قرار دارند
آثار اجتماعی و اقتصادی وضعیت کنونی
- بیش از ۸۶٪ کاربران اینترنت در ایران و ۹۳٪ از جوانان زیر ۳۰ سال برای دسترسی به محتوا از VPN استفاده می‌کنند Iran Focus. این امر نه‌تنها نشانگر تقاضای بالا برای عبور از محدودیت‌ها بلکه به افزایش ترافیک غیرمستقیم و کاهش کیفیت اتصال می‌انجامد.
- همچنین پروتکل‌های مدرن مانند HTTP/3 و IPv6 که برای تامین سرعت و امنیت حیاتی هستند، عملاً مسدود یا عملکردشان محدود شده است Iran Focus+1.
زمینه‌های موثر وضعیت بد اینترنت
۱. فیلترینگ سخت‌گیرانه و مداخله دولتی
دولت و نهادهای امنیتی، ۷۰٪ محتوای اینترنتی را محدود کرده‌اند و تصمیم‌گیری در مورد سانسور بر عهده کمیته فیلترینگ است en.wikipedia.orgen.wikipedia.org.
۲. اختلالات عمدی زیرساختی
بسیاری از اختلال‌ها نه ناشی از کمبود فناوری، بلکه به‌دلیل مسدودسازی‌های عمدی است که بر عملکرد پروتکل‌ها و کیفیت ارتباط تأثیر گذاشته‌اند Iran News Updateen.wikipedia.orgen.irangate.news.
۳. خاموشی‌های گسترده در موقعیت‌های بحران سیاسی
برای نمونه، در جریان جنگ سال ۲۰۲۵ با اسرائیل، اینترنت سراسری تقریباً به‌طور کامل قطع شد و استفاده مردم تا ۹۷٪ کاهش یافت en.wikipedia.org.
✅ راه‌حل‌های پیشنهادی
| راه‌حل | شرح |
|---|---|
| رفع سانسور و آزادسازی محتوای اینترنت | مسدود کردن پروتکل‌های مدرن را کنار گذاشته و دسترسی آزاد ایجاد شود. |
| گسترش پهنای باند بین‌المللی و شبکه فیبر نوری | به‌ویژه در مناطق شهری و دانشگاهی. |
| تقویت زیرساخت‌ها و حذف اختلالات عمدی شبکه | تمرکز بر امنیت همراه با بهبود کیفیت ارتباطی. |
نگاه به آینده
در گزارش اشاره شده، همچنین رشد علاقه‌مندی به Starlink و اینترنت ماهواره‌ای در میان کاربران ایران مشاهده شد. این امر به‌نام “سوپر وی‌پی‌ان” هم شناخته می‌شود و بسیاری برای دور زدن سانسور از آن استفاده می‌کنند Iran FocusIran News Update. اما این گزینه‌ها نیز با چالش‌های فنی، حقوقی و هزینه‌ای مواجه‌اند.
با وجود این، گزارش‌های پنج‌گانه سالانه نشان می‌دهد که مشکل; تکراری نیست بلکه یک چرخه‌ی معیوب سیاست و فناوری است: هرجا فیلترینگ تشدید شده، کاربران بیشتر به VPN روی آورده‌اند که خود باعث کاهش کیفیت و سرعت شبکه شده است
